Wat is een (over) prikkel incl. 5 tips!

Wat is een prikkel? Een prikkel is een stukje informatie dat binnenkomt via onze zintuigen. Ze noemen dat ook wel dat je in aanraking komt met teveel sensorische informatie.

Wat betekent ‘sensorisch’? Sensorisch betekent zintuiglijk. De meest bekende zintuigen zijn de ogen, oren, neus, mond en huid, maar er zijn ook minder bekende zintuigen zoals je evenwichtsorgaan, het gevoel uit spieren en gewrichten en zelfs vanuit de inwendige organen. Maar denk ook aan alles wat je ziet en hoort…

Zijn prikkels positief of negatief?

Prikkels kunnen zowel positief als negatief zijn, afhankelijk van hoe ze door een persoon worden ervaren.

• Positieve prikkels kunnen bijvoorbeeld luisteren naar voor jou fijne muziek, het ruiken van je favoriete geur, het kunnen genieten van een heerlijke maaltijd of het zien van een prachtig landschap zijn. Deze prikkels kunnen je gelukkig, ontspannen of geïnspireerd laten voelen.
• Negatieve prikkels kunnen een onaangenaam of storend zijn. Dit kunnen harde geluiden, sterke geur, oncomfortabele aanrakingen of fel licht zijn. Deze prikkels kunnen leiden tot stress, irritatie, overprikkeling of zelfs reacties.

Het is belangrijk om te herkennen hoe prikkels jouw en je kind beïnvloeden, zeker omdat dit van persoon tot persoon kan verschillen. Wat voor de ene persoon aangenaam is, kan voor een andere persoon overweldigend zijn. Het begrijpen van onze persoonlijke prikkelgevoeligheid kan ons helpen om onze omgeving aan te passen en strategieën te ontwikkelen om met prikkels om te gaan, zodat we ons comfortabel en kalm kunnen voelen.

Ik vraag vaak aan de ouders; ‘Hoe vaak leun jij achterover in je stoel om te observeren waar jouw kind prikkelgevoelig in is. En hoe vaak doe je dat bij jezelf?’

Weten is meten toch? Of in dit geval zien en ervaren geeft iets aanpassen of rekening houden met, met als resultaat beter in je vel zitten!

Wat is overprikkeling?

Overprikkeling kan zich voordoen wanneer je in aanraking komt met te veel aan sensorische informatie, zoals harde geluiden, felle lichten of drukke omgevingen. Dit kan leiden tot gevoelens van irritatie, vermoeidheid, moeite met concentratie en zelf emotionele uitbarstingen.

Kinderen kunnen op verschillende manieren reageren op prikkels, afhankelijk van hun individuele sensorische verwerking. Sommige kinderen kunnen gevoeliger zijn voor prikkels en reageren overdreven op bepaalde stimuli, terwijl andere kinderen minder gevoelig kunnen zijn en meer stimulatie nodig hebben om te reageren.

Hier zijn enkele mogelijke reacties van kinderen op prikkels:

• Overgevoeligheid: Sommige kinderen kunnen overreageren op sensorische prikkels en snel overweldigd worden. Ze kunnen bijvoorbeeld bang zijn voor harde geluiden en reageren met angst of schrik. Ze kunnen ook geïrriteerd raken voor lichte aanrakingen en daar dan vol afkeer op reageren.
• Vermijding: Kinderen die overgevoelig zijn voor bepaalde prikkels kunnen proberen deze prikkels te vermijden. Ze kunnen bijvoorbeeld harde geluiden vermijden door hun handen over hun oren te houden van drukke omgevingen vermijden waar veel sensorische stimuli aanwezig zijn.
• Zoeken naar prikkels: Sommige kinderen kunnen juist actief zijn op zoek naar sensorische prikkels. Ze kunnen bijvoorbeeld continu bewegen, aan objecten friemelen of in de mond stoppen/kauwen. Dit kan hen helpen om zichzelf te overwinnen of zich meer betrokken te voelen.

Het is belangrijk om de individuele prikkelgevoeligheid van eenieder te begrijpen en te ondersteunen bij het verminderen ervan. Dit kan onder meer het bieden van een rustige omgeving, het bieden van sensorische stimulatie die ze fijn vinden, en het aanleren van strategieën om met over- of onder prikkeling om te gaan. Het kan ook nuttig zijn om met een professional te praten als prikkels je teveel overspoelen.

5 tips om overprikkeling bij kinderen (of jezelf) te verminderen of te verlagen…

• Creëer een rustige en gestructureerde omgeving. Zorg voor een opgeruimde ruimte waarin je kind kan spelen en ontspannen zonder te veel visuele of auditieve afleiding. Minimaliseer het aantal speelgoed en zorg voor een vaste plek voor elk ding, zodat je kind niet overweldigd raakt door keuzestress.
• Leer je kind een ontspanningstechniek aan, bijvoorbeeld een simpel ademhalingsspelletje, een eigen hand of voetmassage of gebruik van een stressbal of zoiets dergelijks. Dit helpt om stress en overprikkeling te verminderen.
• Plan voldoende rustmomenten in, bij te veel activiteiten voed je de overprikkeling. Zorg ervaar dat er voldoende rust momenten zijn op de dag, tijd voor ontspannen en rust.
• Beperk de schermtijd. Te veel schermtijd kan bijdragen aan overprikkeling. Stimuleer ander activiteiten, zoals buiten spelen, lezen of knutselen. Meehelpen, koken of bakken etc.
• Praat en luister naar je kind. Luister naar de behoeften en gevoelens van je kind. Wat hebben ze te zeggen en probeer samen een oplossing te vinden om overprikkeling te voorkomen. Begrijp en werk samen!

Bestaat er ook zoiets als onderprikkeling?

Ja, zeker. Onderprikkeling is een toestand waarbij een persoon onvoldoende stimulatie in een activiteit doet om zich bezig te houden en betrokken te voelen. Dit kan leiden tot verveling, desinteresse en een gebrek aan motivatie.

Het kan plaatsvinden in verschillende situaties, zoals op school, op het werk of in de vrije tijd. Het kan voorkomen bij mensen van alle leeftijden, maar het wordt vaak geassocieerd met kinderen en jongeren die zich vervelen op school of thuis.

Een onderprikkeld kind kan verschillende symptomen vertonen. Hier zijn enkele mogelijke symptomen van onderprikkeling bij kinderen:

1. Trage reacties: Een onderprikkeld kind kan traag reageren op prikkels van situaties. Ze kunnen langzaam zijn in hun beweging, spraak en denkprocessen.
2. Gebrek aan motivatie: Kinderen die onderprikkeld zijn, kunnen moeite hebben om gemotiveerd te blijven. Ze kunnen weinig interesse tonen in activiteiten en kunnen zich snel vervelen.
3. Passiviteit: Onderprikkelde kinderen kunnen passief en ongeïnteresseerd lijken. Ze kunnen weinig initiatief tonen en mogelijk weinig energie hebben om actief deel te nemen aan activiteiten.
4. Moeite met concentratie: Kinderen die onderprikkeld zijn, kunnen moeite hebben om hun aandacht bij een taak te houden. Ze kunnen snel afgeleid raken en moeite hebben met het voltooien van de taak.
5. Verminderde reacties op prikkels: Onderprikkeling kan leiden tot een verminderde reactie op sensorische prikkels, zoals geluiden, aanrakingen of visuele stimuli. Het kind kan minder gevoelig zijn voor deze prikkels en er minder op reageren.
6. Rusteloosheid: Hoewel het tegenstrijdig lijkt, kunnen onderprikkeld kinderen ook rusteloosheid vertonen. Ze kunnen zich ongemakkelijk voelen en proberen prikkels te zoeken om hun zintuigen te stimuleren.
7. Gebrek aan creativiteit: Onderprikkeling kan de creativiteit van het kind beïnvloeden. Ze kunnen moeite hebben met het bedenken van nieuwe ideeën of het vinden van oplossingen voor problemen.

Het is belangrijk op te merken dat deze symptomen ook kunnen bestaan in een overlap met andere mogelijke oorzaken.